حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر بزرگ و حماسهسرای نامدار ایرانی، در حدود سال ۳۲۹ هجری قمری (۹۴۰ میلادی) در روستای باژ در نزدیکی توس (در استان خراسان رضوی امروزی) به دنیا آمد. او از خانوادهای دهقان (اشراف محلی) و صاحبزمین بود، و از همان دوران نوجوانی علاقه زیادی به شعر و داستانهای کهن ایران نشان داد.
آثار و شاهکار فردوسی
شاهکار فردوسی، شاهنامه، بزرگترین اثر حماسی منظوم در زبان فارسی و یکی از بزرگترین آثار ادبیات جهان است. این اثر عظیم در حدود ۶۰٬۰۰۰ بیت دارد و شامل داستانها، اسطورهها، افسانهها و تاریخ ایران از آغاز آفرینش تا سقوط ساسانیان به دست اعراب است.
فردوسی حدود ۳۰ سال از عمر خود را صرف سرودن شاهنامه کرد. او با دقت بسیار، منابع تاریخی و ادبی پیشین را گردآوری کرد تا روح ایرانی و زبان فارسی را زنده نگه دارد، آن هم در زمانی که زبان عربی بر ایران سایه انداخته بود.
هدف فردوسی
هدف فردوسی از سرودن شاهنامه نهتنها پاسداشت تاریخ و فرهنگ ایران، بلکه حفظ زبان فارسی در برابر فراموشی و تهاجم زبانی پس از حمله اعراب بود. او خود میگوید:
بسی رنج بردم در این سال سی / عجم زنده کردم بدین پارسی
مرگ فردوسی
فردوسی در حدود سال ۴۱۶ هجری قمری (۱۰۲۵ میلادی) در زادگاهش توس درگذشت. گفته میشود به دلیل باورهای دینی متفاوت و مخالفت برخی روحانیون زمان، اجازه دفن او در گورستان مسلمانان داده نشد، و آرامگاه او در بیرون از شهر توس ساخته شد.
آرامگاه فردوسی
آرامگاه فردوسی اکنون در نزدیکی شهر توس، با معماری باشکوه و برگرفته از سبک هخامنشی، به عنوان یکی از مهمترین بناهای تاریخی ایران شناخته میشود. هر سال، هزاران ایرانی و دوستداران فرهنگ ایران از سراسر جهان برای ادای احترام به این شاعر بزرگ به این مکان میآیند.
روز بزرگداشت فردوسی
۲۵ اردیبهشتماه در تقویم رسمی ایران به عنوان روز بزرگداشت فردوسی نامگذاری شده است. این روز فرصتی برای ارج نهادن به فردوسی و شاهنامه، و بررسی تأثیر عمیق او بر زبان و هویت ایرانی است.
در این روز، در سراسر ایران، بهویژه در مشهد و توس، مراسمهایی با حضور استادان ادب فارسی، شاهنامهخوانان و علاقهمندان به فرهنگ ایران برگزار میشود.